Ağız Anatomisi ve Fizyolojisi: Detaylı Makale Anlatımı

Sindirim sistemi, yiyecekleri hem mekanik hem de kimyasal olarak parçalayan uzun bir tüptür. Bu makalede ağızda dişlerin ve tükürükte bulunan amilaz adlı enzimin yardımıyla sindirim sürecinin nasıl başladığını öğreneceksiniz.

Sindirim borusu

Sindirim sistemi temel olarak vücudunuzdan geçen bir tüptür. Sindirim sisteminin amacı, yediğiniz ve içtiğiniz besinleri parçalamak ve parçalanan besinleri absorbe etmektir. Bu besinler daha sonra kan dolaşımınıza emilir ve vücudunuzdaki her hücreye taşınır.

Yiyeceklerin içinden geçtiği ve atıkların ortadan kaldırıldığı bu sindirim sisteminin sürekli tüpüne beslenme kanalı denir. Sindirim kanalı bazen gastrointestinal (GI) sistem veya basitçe sindirim sistemi olarak da adlandırılır. Hangi adı tercih ederseniz edin, başlangıç ​​yeri her zaman aynıdır; ağız. Bu derste ağzın anatomisi ve sindirim sürecinin nasıl başladığını öğreneceksiniz.

Tükürük ve Tükürük Bezleri

Ağzın sindirim sürecindeki rolünü net bir şekilde anlamak için Fatih’i işten çıkarken takip edelim. Fatih sekiz saat çalıştı, çok aç hissediyor ve bir sosisli sandviç almak için sosisli standında durmaya karar veriyor.

Fatih sıraya girerken, sosisli sandviçlerin lezzetli aromasının kokusunu alıyor ve ağzı sulanmaya başlıyor. Fatih’in ağzının su ürettiğini söylemek doğru olmaz. Bunun yerine üretilen tükürüktür. Tükürük, yiyecekleri nemlendiren ve nişastaların sindirimini başlatan enzim içeren bir salgıdır.

Tıpkı Fatih’te olduğu gibi senin de ağzında tükürük salgılayan üç çift bez bulunur. Bu bezlere topluca tükürük bezleri denir. Bu bezler ağzınızı çevreler. Tükürük bezlerinden ikisi ağız tabanında bulunur. Bunlar burada gösterildiği gibi submandibular tükürük bezleri ve dilaltı tükürük bezleridir. ‘Sub’ ön eki ‘alt’ anlamına gelir. ‘Mandibular’ kelimesi ‘alt çene’ anlamına gelir ve ‘lingual’ kelimesi ise ‘dil’ anlamına gelir. Böylece bu tükürük bezleri çiftleri, çene ve dilin altındaki konumlarına göre adlandırılır. Diğer çift tükürük bezi tipi ise, her iki yanakta kulakların hemen önünde bulunur.

İlginçtir, yanaklarda parotis olarak adlandırılan bu bezler kabakulak denilen bir zamanlar yaygın olan çocukluk hastalığında iltihaplanan tükürük bezleridir. Enflamasyon yanakların şişmesine ve biraz topaklı görünmesine neden olduğundan, kabakulaklı bir kişinin bazen ‘sincap yanakları’ olduğu söylenir.

Tükürük Amilaz ve Kimyasal Sindirim

Bahsettiğimiz gibi, tükürükte nişastaları parçalayan enzimler vardır. Bu enzimlere tükürük amilazı denir. Günlük hayatta nişastaları patates, ekmek ve makarna gibi yiyecekler olarak düşünüyoruz. Ancak bir bilim laboratuvarında, nişastaları, birbirine bağlı birçok şekerden oluşan bir gıda türü olarak düşünüyoruz.

Tükürük amilaz, bu karmaşık şekerleri bir arada tutan bağlantıları koparmaya başlar ve onları basit şekerler haline getirir. Kimyasal sindirim, enzimler gibi kimyasallar kullanılarak gıdaların parçalanmasını tanımlamak için kullanılan terimdir. Besin kanalından geçerken yiyecekleri parçalayan çok sayıda enzim ve kimyasal vardır, ancak ağızda tükürük amilazı nedeniyle kimyasal sindirim meydana gelir.

Devam etmeden önce, bu enzimin ilginç bir işlevinden de bahsedelim. Tükürük amilazı, karmaşık nişastaları basit şekerler haline parçalarken; patates, ekmek ve makarna gibi yiyecekleri yediğimizde hafif bir tat almamıza sebep olur. Bu nedenle tükürük amilazına yiyeceklerinizi tatmanıza yardımcı olduğunuz için teşekkür edebilirsiniz.

Tükürük sadece sindirime karışmaz. Tükürükte bulunan ek enzimler ve antikorlar sayesinde koruyucu bir rol oynar. Tükürük içerisindeki bu maddeler ağız içindeki bakteri büyümesini engeller ve bakteriyel enfeksiyonlara karşı korur. Bu nedenle, yeterli miktarda tükürük üretmeyen bir kişi bakteriyel enfeksiyon için daha yüksek risk altında olacaktır.

Mekanik Sindirim

Fatih şimdi sosisli sandviçini yemeye hazır. Tereddüt etmeden ilk büyük ısırığını alıyor ve mekanik sindirim süreci başlıyor. Gıdaların mekanik sindirimi, gıdaların daha küçük parçalara fiziksel olarak ayrılması olarak tanımlanır. Mekanik sindirim sindirim kanalı boyunca farklı şekillerde gerçekleşir, ancak ağızda çiğneme adı verilen süreçte gıda partiküllerini çiğneyen ve öğüten dişler tarafından yapılır. Dişler tarafından çiğnenen yiyecekler dil yardımıyla, besini nemlendirip ve ıslak tutmayı sağlayan tükürük ile karıştırılır ve yutma kolaylaştırılır.

Fatih’in ilk sosisli lokması tükürük ile karıştırıldı ve dişler tarafından parçalandı, kaygan bir kütleye dönüştüğüne göre, yolculuğunun geri kalanına beslenme kanalından başlamaya hazır. İnanmak zor görünebilir, ancak sosisli sandviçin bu ilk ısırması şimdi sindirim kanalının uzunluğu olan yaklaşık 30 feet veya 9 metrelik uzun bir yolculukla karşı karşıyadır. Tüm sindirim süreci 24 ila 72 saat arasında bir zaman alacaktır.

Ders Özeti

Hadi gözden geçirelim. Sindirim borusu besinlerin geçtiği, bir kısım besinlerin emilip atıkların ise dışkılama yolu ile vücut dışına atıldığı sindirim sürekli bir tüptür. Yediğiniz yiyecekler iki şekilde parçalanır. Birinci yol, gıdanın daha küçük parçalara fiziksel olarak parçalanması olan mekanik sindirimdir. Bu çiğneme adı verilen süreçte yiyecek parçacıklarının çiğnenip öğütülmesi dişler tarafından yapılır.

Kimyasal sindirim, gıdaların parçalanması için ikinci yoldur ve enzimler gibi kimyasallar kullanılarak gıdaların parçalanması olarak tanımlanır. Tükürük, nişastaların sindirimini başlatan enzimler içeren ağız içindeki sıvı salgısıdır. Toplu olarak tükürük bezleri olarak bilinen, tükürük salgılayan üç çift bez vardır. Bu bezler, yiyecek ağızda olduğunda ve hatta yiyecekleri gördüğümüzde ve kokusunu aldığımızda bile tükürük salgılar. Tükürükte bulunan ve nişastaları parçalayan enzimler tükürük amilazı olarak bilinir. Enzimin görevi karmaşık nişastaları daha basit şekerlere ayırmaktır. Besinle sindirim kanalının diğer kısımlarında gerçekleşen sindirim süreçleri tamamlandığında, beslenme kanalının daha aşağı kısımlarında kan dolaşımına emilebilirler.

Tükürük sadece sindirime karışmaz. Ayrıca ağızda bakteri büyümesini engeller ve bakteriyel enfeksiyonlara karşı korur.