Tiroid beziniz metabolizmada rol oynayan T3 ve tiroksin (T4) hormonlarını üretir. Tiroidiniz ayrıca kan kalsiyum seviyelerini düzenlemeye yardımcı olan kalsitonin üretir. Bu makalede, tiroid bezi ve hormonlarını ayrıca salgılanmanın TSH tarafından nasıl düzenlendikleri öğreneceksiniz.
Tiroid bezi
Boynunuzda, Adem elmasının hemen altında, tiroid bezi adı verilen hormon üreten bir bez bulunur. Bu yazıda, bezin anatomik özellikleri ve ürettiği üç hormonun işlevleri hakkında bilgi edineceksiniz: T3, T4 ve kalsitonin.
Ancak, başlamadan önce, tiroid bezinin kendisi hakkında konuşalım. Eminim daha önce tiroid bezini duymuşsunuzdur. Bu bez çoğu insana aşinadır, çünkü genellikle yavaş bir metabolizma ve kilo alımı için suçlanır. Tiroid bezinin metabolik hızınızda önemli bir rol oynadığı doğrudur. Ayrıca az aktif bir tiroid bezinin bir insanı yorgun ve halsiz hissetmesine ve o kişinin kilo almasına neden olabileceği doğrudur. Bununla birlikte, bu semptomlar sağlıksız bir yaşam tarzından da kaynaklanabilir ve birçok durumda tiroid bezi hak ettiğinden daha fazla suçlanır. Öyleyse, tiroid bezinin vücudunuzun düzgün çalışmasına nasıl yardımcı olduğuna daha yakından bakalım.
Tiroid beziniz, metabolizmayı ve vücut büyümesini kontrol eden hormonları salgılayan bir endokrin bezidir. Daha önce de belirtildiği gibi, boynunuzun tabanında bulunur ve trakea yani nefes borunuzun etrafına sarılır. Tiroid bezinin bir çizimine baktığınızda, kanatları tamamen açık bir bitki sapında oturan bir kelebeğe benziyor. ‘Kanatlar’ aslında tiroid bezinin iki lobudur. Bu loblara bir göz atarsanız, tiroid folikülleri adı verilen birçok içi boş yapı fark edersiniz. Bu foliküller, tiroid hormonları T3 ve T4’ü ve aldığımız protein açısından zengin bir sıvı içerir.
İlgili Makale: Hipermagnezemi Nedir? Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
T3 ve Tiroksin (T4)
Bu tiroid hormonları biraz benzersizdir, çünkü üretilmeleri için iyot gerekir. Bu nedenle, tiroid bezinizin düzgün çalışması için mutlaka iyot almanız gerekir. Süt ürünleri ve deniz ürünleri gibi gıdalardan iyot alırız ve bu gıdaları tüketmeseniz bile, tuzun genellikle iyotlanmış olması nedeniyle diyetinizde yeterli miktarda iyot alırsınız. Tiroid bezi vücudunuzdaki neredeyse tüm iyotu emdiğinden, tiroidin sağlığını değerlendirmek amacıyla iyot radyoaktif bir izotop haline getirilerek, bir hastaya radyoaktif iyot olarak verilir ve izlenir.
Vücudunuzda iyot, tirozin adlı amino asit ile birleştirilir ve bu kombinasyondan metabolizmanız için önemli olan iki tiroid hormonu oluşturulur. Hormonun kendisine bağlı üç iyot atomu varsa, buna T3 veya triiyodotirozin diyoruz. Bu terimin telaffuz edilmesi kolay değildir, ancak onu parçalarsanız hatırlamak kolaydır. Örneğin, ‘tri-‘ önekinin ‘üç’ anlamına geldiğini ve ‘iyodo’ teriminin ‘iyot’ anlamına geldiğini biliyoruz. Yani, bu hormon üç iyot atomundan oluşur. T3, metabolizma, vücut ısısı, büyüme ve gelişme ve kalp atış hızı dahil olmak üzere vücuttaki hemen hemen her süreci etkileyen güçlü bir tiroid hormonudur.
Az önce T3’ü öğrendik, aynı şekilde eğer hormon ona bağlı dört iyot atomu taşıyor ise, buna T4 veya tetraiyodotirozin diyoruz. ‘Tetra-‘ önekinin ‘dört’ anlamına geldiğini görüyoruz. Bununla birlikte, T4 genellikle tetraiyodotirozin olarak adlandırılmaz. Bu hormonun T4 veya tiroksin olarak söylenmesi daha yaygındır. Her iki kelimenin de ‘thyro’ şeklinde başladığını farkederek tiroksinin bir tiroid hormonu olduğunu hatırlayabilirsiniz. Tiroksin T3’e çok benzer ve T3 ve T4’ün metabolizma, vücut sıcaklığı, büyüme ve gelişme ve kalp atış hızı dahil olmak üzere vücuttaki süreçleri kontrol etmek için birlikte çalışırlar.
İlgili Makale: Hiperkalemi: Tanımı, Nedenleri, Belirtileri ve Tedavisi
TSH
Endokrin sistemini incelersek, bir endokrin bezinin hormonal salgılaması genellikle başka bir endokrin bezinin hormonlarına bağlıdır. Tiroide baktığımızda da durum budur. Tiroid uyarıcı hormon (TSH), tiroid bezini T3 ve T4 üretmesi için uyaran bir hormondur. ‘Hipofiz Bezi’ başlıklı yazımızda tiroid uyarıcı hormonun, birçok vücut organını etkilemekten sorumlu önemli ana bez olan ön hipofiz bezi (adenohipofiz) tarafından salgılandığını belirtmiştik.
Ön hipofiz bezinin bu salgısını yapabilmesi için hipotalamus tarafından uyarılması gerekir, hipotalamus, önce salgılatıcı hormonlar üretmelidir böylece adenohipofizden TSH salınımı yapılır. Yani, bir endokrin organın diğerine bağlı olduğunu görüyoruz, bu olay neredeyse dominoların düşmesini izlemek gibidir. Hipotalamustan salgılatıcı hormon salınır, bu da TSH hormonunun ön hipofiz bezinden salınmasına neden olur, bu da sonunda tiroid bezinden T3 ve T4 hormonlarının salınmasına izin verir.
Kalsitonin
Tiroid bezinden salgılanan bir başka hormon ise kalsitonindir.. Kandaki kalsiyum seviyelerini düşüren bir hormon olarak tanımlanır. Kandaki fazla miktarda kalsiyum kemiklerinize gider. Hem kalsitonin hem de kalsiyumun ‘c-a-l’ harfleriyle başladığını fark ederek kalsitoninin kalsiyum seviyelerini etkilediğini ve kalsitoninin kemiklerinize kalsiyum ‘koyduğunu’ hatırlayabilirsiniz. Bu nedenle, kan dolaşımınızda aşırı miktarda kalsiyum varsa, tiroid beziniz fazla kalsiyumu kemiklerde depolamayı sağlayan kalsitonini üretir ve salgılar.
Daha sonra, paratiroid hormonu (PTH) adı verilen kalsitoninin antagonisti hakkında bilgi edineceğiz. Bu hormon kalsitoninin tersini yapar, bu yüzden birbirleriyle sürekli bir çekişme halindedirler. Kalsitonin, ipin bir ucunda kalsiyumun kan seviyesini düşürmek ve kemik yıkımını önlemek için çalışırken ve paratiroid hormonu, ipin diğer ucunda, kan kalsiyum seviyesini arttırmak ve kemik yıkımını arttırmak için hareket eder.
Makale Özeti
Tiroid beziniz boyunda bulunan endokrin bir bezdir. Bezin içinde bulunan tiroid folikülleri, tiroid hormonları ve aldığımız protein açısından zengin bir sıvı içerir.
Diyetiniz, tiroid hormonlarını oluşturmak için iyotlu tuzdan kolayca elde edilen iyot içermelidir. Hormona bağlı üç iyot atomu varsa, buna T3 veya triiyodotirozin diyoruz. Bağlı dört iyot atomu varsa, buna T4 veya tiroksin diyoruz. T3 ve T4, metabolizma, vücut ısısı, büyüme ve gelişme ve kalp atış hızı dahil olmak üzere vücuttaki süreçleri kontrol etmek için birlikte çalışır.
Bu hormonlar oluşmadan önce, ön hipofiz beziniz tiroid bezini T3 ve T4 üretmek için uyaran bir hormon olan tiroid uyarıcı hormon (TSH) salgılamalıdır.
Metabolizmanızı etkilemenin yanı sıra, tiroid beziniz bir de kalsitonin adı verilen başka bir hormon yoluyla kan kalsiyum seviyelerini düzenlemede rol oynar. Kalsitonin, kan kalsiyumunu kemiklerde depolanmasını sağlayarak kandaki miktarını düşürme etkisine sahiptir.
İlgili Akademik Makaleler
