Uzmanlar, bölgedeki tansiyonun konteyner piyasasına ait öngörüleri büsbütün değiştirdiğini ve uzayan seyahat müddetlerinin deniz ticareti için kıymetli bir risk oluşturduğunu belirtiyor.
İran’ın desteklediği Yemen’deki Husilerin Kızıldeniz’de İsrail ile irtibatlı ticari gemilere yönelik başlattığı akınlar sonrası bölgede geçen yılın sonuna gerçek tırmanan tansiyon, gemicilik kesimini etkilemeye devam ediyor.
Gemicilik şirketlerinin rotalarını Kızıldeniz’den Ümit Burnu’na kaydırması yahut askıya alması nedeniyle, Kızıldeniz’deki gemi trafiğinde sert düşüşler görülüyor.
Gemi takip ve denizcilik tahlil sağlayıcısı MarineTraffic’ten edinilen datalara nazaran, Kızıldeniz’de geçen yılın birinci çeyreğinde 7 bin 804 olan konteyner gemi geçişleri, bu yılın birebir devrinde 3 bin 464’e geriledi ve yüzde 55,6 azaldı.
Sıvılaştırılmış doğalgaz (LNG) gemi geçişleri ise bu devirde yüzde 84,3 düştü ve Kızıldeniz’de LNG ticareti durma noktasına geldi.
Bölgeden kuru yük gemi geçişleri yüzde 20,8 ve yaş yük gemi geçişleri yüzde 21,6 azalırken, LPG gemi geçişleri yüzde 12, Ro/Ro geçişleri yüzde 46 ve karışık kuru yük gemi geçişleri yüzde 11,8 geriledi.
Navlun fiyatlarında birinci çeyrekte keskin yükseliş
Kızıldeniz’deki tansiyonun artması ve gemilerin istikametini Ümit Burnu’na çevirmesiyle, ticaret rotaları uzadı ve bu durum navlun maliyetlerine de artış olarak yansıdı.
Baltık ve Memleketler arası Denizcilik Kurulu (BIMCO) Baş Analisti Niels Rasmussen, yaptığı açıklamada, Baltık Kuru Yük Endeksine nazaran navlun fiyatlarının bu yılın birinci çeyreğinde 2023’ün birebir periyoduna nazaran Çin-Avrupa sınırında yüzde 39, Çin-Akdeniz çizgisinde yüzde 30 yükseldiğini ve Çin-ABD Doğu Kıyısı çizgisinde yüzde 1 azaldığını söyledi.
Baltık Kuru Yük Endeksinin bu devirde yüzde 84 arttığı bilgisini paylaşan Rasmussen, Baltık Pak Tanker Endeksinin de yüzde 18 yükseldiğini bildirdi.
Rasmussen, Baltık Kirli Tanker Endeksinin ise birinci çeyrekte 2023’ün tıpkı devrine nazaran yüzde 8 düştüğünü belirtti.
Tüm gemi cinslerinin Kızıldeniz’den kaçındığını ve Süveyş Kanalı’ndan geçişi durdurarak daha uzun bir rota olan Ümit Burnunu kullandığını tabir eden Rasmussen, şu dataları paylaştı:
“Ocak 2024’te Süveyş Kanalı’ndan haftalık ortalama geçişler ton cinsinden ölçüldüğünde Ocak 2023’e nazaran yüzde 38 daha düşüktü. Mart 2024’te geçişler geçen yılın birebir periyoduna nazaran yüzde 51 daha düşüktü. Martta Süveyş Kanalı’ndan geçişler, kuru yük gemileri için 2023’ün birebir ayına nazaran yüzde 39, eser tankerleri için yüzde 48 ve konteyner gemileri için yüzde 85 azaldı.”
Gemiler daha süratli seyahat etmek zorunda kalabilir
Niels Rasmussen, Kızıldeniz’deki tansiyondan evvel talebin hayli düşük olduğunu ve birçok yeni gemi teslim edildiği için konteyner talebindeki artışın karşılanmasında aksaklık yaşanmadığını söyledi.
Konteyner piyasası ile karşılaştırıldığında, olağanda Süveyş Kanalı’ndan geçen kuru yük ve tanker gemilerinin hissesinin hayli düşük olduğunu anımsatan Rasmussen, “Bölgedeki tansiyon nedeniyle gemilerin rotalarını Ümit Burnu’na çevirmesi, konteyner piyasasına ait öngörüleri büsbütün değiştirdi. Ataklardan evvel, 2024 için beklenti, arz-talep istikrarı ve navlun fiyatlarının daha da zayıflayacağı istikametindeydi. Lakin bunun yerine talep arttı ve daha uzun sefer uzaklıkları nedeniyle arz-talep istikrarı değerli ölçüde sıkılaştı” diye konuştu.
Rasmussen, navlun fiyatlarının Kovid-19 devri kadar olmasa da artış gösterdiğini ve bunun tüketici fiyatlarına da yansıma ihtimali olduğunu anlattı.
Şirketlerin Süveyş Kanalı yerine Ümit Burnu’ndan geçerek daha uzun mühlet seyahat etmek zorunda kalmasının deniz ticaretine ait değerli bir risk oluşturduğunu da vurgulayan Rasmussen, “Durumun, tüm gemilerin Süveyş Kanalı’ndan geçişini durdurma noktasına gelecek formda gelişmesi halinde, büyük olasılıkla global gemi filosunun tüm deniz hacimlerini taşımaya devam edebilmesi için çok daha süratli seyretmeye başlaması gerekecek. Bu da denizcilik kesiminin yol açtığı sera gazı emisyonlarını azaltma kabiliyetine değerli ölçüde ziyan verecektir” tabirlerini kullandı.
Birçok ülke için ithalat maliyetleri artış gösterdi
Birleşmiş Milletler Ticaret ve Kalkınma Konferansı (UNCTAD) Ticaret Lojistiği Birimi Başkanı Jan Hoffmann da dış ticaret bakımından Süveyş Kanalı’na en fazla bağımlı olan ülkelerin Sudan, Yemen, Cibuti, Suudi Arabistan ve Seyşeller olduğunu belirterek, şu tabirleri kullandı:
“Bu ülkeler, dış ticaret hacimlerinin 5’te biri ila 3’te biri ortasında Süveyş Kanalı’na bağımlı ve bu ülkeler için ticaret maliyetleri artış gösterdi. Mısır da Süveyş transit gelirini kaybettiği ve aktarma limanları artık nakliye yollarının kavşağında olmadığı için olumsuz etkilendi. Tıpkı biçimde, Türkiye de dahil olmak üzere Doğu Akdeniz’deki tüm ülkeler, gemiler artık Süveyş Kanalı’ndan geçmeyip Güney Afrika ve Cebelitarık Boğazı’ndan geçmek zorunda kaldıkları için kendilerini apansızın Asya’dan gelen tüm ticaret için bir çıkmazda buldu ve bu da maliyetleri artırdı.”
Hoffmann, şu an için ithalat maliyetlerinin arttığını fakat bu durumun devam etmesi halinde uzun vadede talebin değişen fiyatlara ahenk sağlayacağını ve ticaret modellerinde de değişimlere yol açacağını anlattı.
Hali hazırda artan ithalat maliyetlerinin tüketicilere yansımasının vakit alacağını kaydeden Hoffmann, kelamlarını şöyle tamamladı:
“Kovid-19 sırasında, yüksek navlun fiyatlarının yaklaşık 1,5 puanlık enflasyona yol açtığını kestirim etmiştik fakat bu defa durum farklı. Kızıldeniz tansiyonu tüm ticaret rotalarını etkilemedi ve navlun fiyatları da salgın periyodunda olduğu kadar yükselmedi. Tıpkı vakitte salgında arz çok düşüktü lakin şu anda birçok yeni konteyner gemisi devreye giriyor.”
