Faaliyet Tabanlı Maliyetleme Nedir? – Tanım, Formül ve Örnekler

31 Mayıs 2020 6167 kez okundu Okuma süresi: 10dk, 14sn

İmalat şirketleri, ürün satış fiyatlarını belirlemek ve ürünlerin kar üretip üretmediğini belirlemek için ürün maliyet verilerine güvenir. Bu makale, faaliyet tabanlı maliyetlendirmeyi kapsar ve bu yöntemi kullanarak ürünlere genel giderlerin nasıl atanacağını açıklar.

İçindekiler

Ürün Maliyetleme

İmalat şirketleri müşterilere satılacak ürünler yaratıyor. Bu şirketler, ürünlerinden kar elde etmek için her bir ürünü üretmenin maliyetini doğru bir şekilde belirlemelidir. Şirketler bunu ürün maliyetlendirmesi yoluyla yaparlar.

Ürün maliyetleme, bir ürünün üretimi ile ilgili iş giderlerini belirleme işlemidir. İlişkili giderler arasında doğrudan işçilik ve malzeme ile imalat genel giderleri bulunmaktadır.

İşçilik ve malzeme maliyetleri, bir ürünün üretimi sırasında meydana gelirse ve doğrudan o ürüne tahsis edilebiliyorsa doğrudan maliyetler olarak kabul edilir. Üretim genel giderleri, bir ürünün üretimi sırasında doğrudan o ürüne tahsis edilemeyen diğer tüm masrafları içerir. Bu, fabrika kirasını, doğrudan işçilik ücretlerinden bordro vergilerini ve makine bakımını içerebilir. Bu maliyetler dolaylı maliyetler olarak da bilinir. İmalat şirketlerinin, ürün satış fiyatlarını belirlemesi ve ürünlerin kar üretip üretmediğini belirlemesi için, üretim genel giderleri bir ürünün maliyetine doğru bir şekilde tahsis edilmelidir.

İlgili Makale: Süreç Maliyetleme Nedir? – Tanım ve Örnekler

Geleneksel ve Faaliyet Tabanlı Maliyetleme

Geleneksel maliyetleme sistemleri, toplam dolaylı maliyetleri bir maliyet sürücüsü ile bölerek üretim maliyetini, farklı ürünlere genel gider tahsis etmek için kullanılacak bir oran elde etmek üzere tahsis eder. Maliyet kalemi katlanılan maliyetlerin miktarını kontrol eden bir faaliyettir.

Örneğin, bir fabrikada, bir makinenin kaç saat çalıştığı ve ne kadar elektrik kullanıldığını ve bakım için ne kadar harcanması gerektiğini belirler. Bu örnekte, makine saatlerinin sayısı, ne kadar elektrik kullanıldığını ve bakım maliyetini kontrol eden maliyet sürücüsüdür. Makine saatleri ne kadar azsa, elektrik ve bakım maliyeti o kadar az olur; oysa, makine saatlerinin sayısı arttıkça, elektrik ve bakım maliyeti de artar. Makine saatlerinin sayısı, doğrudan çalışma saatleri gibi geleneksel maliyetlendirme sistemlerinde kullanılan tipik bir maliyet unsurudur. Geleneksel maliyetlendirme sistemleri basittir, ancak ürünlerin üretimi genellikle karmaşık olduğundan ve birden fazla maliyet sürücüsünden etkilendiği için aşırı maliyet veya düşük maliyetle sonuçlanabilir.

Faaliyet tabanlı maliyetleme sistemleri, birkaç farklı maliyet havuzuna dolaylı maliyetler atayarak ve her bir maliyet havuzunu ilişkili maliyet sürücüsüne bölerek üretim maliyetini tahsis ederek daha sonra farklı ürünlere genel gider tahsis etmek için kullanılabilecek birkaç farklı oran elde eder. Maliyet havuzu bireysel maliyetlerin bir gruptur. Faaliyet tabanlı maliyetleme sistemleri, imalat şirketlerinin birden fazla maliyet sürücüsü kullanıldığından genel masrafları belirli ürünlere daha doğru bir şekilde tahsis etmelerini sağlar. Geleneksel maliyet sistemleri gibi, makine saatleri ve doğrudan çalışma saatleri de kullanılan tipik maliyet faktörleridir. Diğer örnekler, fabrika kirasını ve bakımını tahsis etmek için ürün başına kullanılan kare görüntüleri ve satın alma departmanı masraflarını tahsis etmek için satın alma siparişlerinin sayısını içerir.

Formül

Bir etkinliğe dayalı maliyet oranı, bir maliyet havuzuna dolaylı maliyetler atanarak, bu maliyet havuzuna dahil edilen maliyetlerin birlikte eklenmesiyle ve maliyet havuzu toplamının maliyet sürücüsü tarafından bölünmesiyle hesaplanır.

Maliyet havuzu toplamı ÷ Maliyet sürücüsü

Sonuç, o maliyet havuzu için toplam ürün maliyeti elde etmek için üretilen ürün sayısıyla çarpılabilecek bir TL tutarı olacaktır. Bir imalat şirketi, birden çok maliyet havuzu için faaliyet tabanlı maliyet oranını hesaplayarak ürün maliyetini daha doğru bir şekilde belirleyebilir.

İlgili Makale: Batık Maliyetler Nedir? – Tanım ve Örnekler

Örnekler

Şimdi birkaç örneğe bakalım.

Örnek 1: Geleneksel Maliyetleme

Zeka Grup A.Ş. iki tür uygulama üretmektedir: Uygulama A ve Uygulama B. Şirket, genel maliyet ve doğrudan çalışma saatlerini maliyet kalemi olarak kullanarak her ürüne genel giderlerini tahsis etmenizi istedi. Size aşağıdaki bilgiler verildi:

Masraflar:

Bordro vergileri: 2.000 TL
Fabrika bakımı: 5.000 TL
Satın alma emeği: 3.500 TL
Satın alma malzemeleri: 500 TL
Elektrik: 7.000 TL
Fabrika kira: 4.500 TL
Ekipman amortismanı: 3.000 TL
Yan faydalar: 1.500 TL

Diğer bilgiler:

Doğrudan çalışma saatleri: 500 Uygulama A; 700 Uygulama B
Makine saati: 350 Uygulama A; 450 Uygulama B
Satınalma siparişleri: 75 Uygulama A; 45 Uygulama B
Kullanılan fit kare: 5.000 Uygulama A; 2.000 Uygulama B

Geleneksel maliyet sistemi altında, tüm bu giderleri bir araya ekleriz, ardından bir başvuru oranı elde etmek için bunları toplam doğrudan çalışma saatlerine böleriz:

2.000 TL + 5.000 TL + 3.500 TL + 500 TL + 7.000 + 4.500 TL + 3.000 + 1.500 TL = 27.000 TL toplam üretim giderleri 27.000 TL ÷ (500 saat Uygulama A + 700 saat Uygulama B) = 22.50 TL uygulama oranı

22,50 TL başvuru oranı, üretim sırasında maruz kalınan her bir doğrudan çalışma saatine ayrılacak üretim genel giderini temsil eder. Zeka Grup A.Ş. projesini tamamlamak için, uygulama hızı, her birine tahsis edilen toplam üretim yükünü elde etmek için Uygulama A ve Uygulama B üretimi sırasında ortaya çıkan doğrudan çalışma saatlerinin sayısıyla çarpılmalıdır:

22,50 TL başvuru oranı x 500 saat = 11,250 TL eklentisi Uygulama’a 22,50 TL başvuru ücreti x 700 saat = 15,750 TL ek yükü Uygulama B’ye

Hesaplamaları tamamladıktan sonra Zeka Grup A.Ş.’ye Uygulama A’ya 11,250 TL genel gider ve Uygulama B’ye 15,750 TL genel gider tahsis etmesini söyleyebileceksiniz.

Örnek 2: Faaliyet Tabanlı Maliyetleme

Örnek 1’deki aynı harcamaları ve bilgileri kullanarak Zeka Grup A.Ş., faaliyet tabanlı maliyetler kullanarak masraflarını her ürüne ayırmanızı istedi. İlk adım, maliyetleri artıran faktörlere bağlı olarak giderleri farklı maliyet havuzlarında gruplandırmak olacaktır.

Bordro vergileri ve yan haklar doğrudan çalışma saatlerine göre belirlenir ve bir maliyet havuzuna dahil edilir. Fabrika bakımı ve fabrika kirası, uygulama başına kullanılan fit kare sayısına göre belirlenir ve başka bir maliyet havuzuna dahil edilir. Satın alma emeği ve sarf malzemeleri, satınalma siparişlerinin sayısı tarafından yönlendirilir ve başka bir maliyet havuzuna dahil edilecektir. Son olarak, elektrik ve ekipman amortismanı makine saatlerine göre belirlenir ve nihai maliyet havuzuna dahil edilir.

1.500 TL’lik yan ödemelere 2.000 TL’lik bordro vergisi eklenmesi, toplam 3.500 TL’lik işgücü maliyeti havuzuna neden olur
4.500 TL fabrika kirasına 5.000 TL fabrika bakımı eklenmesi size toplam 9.500 TL fabrika maliyet havuzunu verir
500 TL ‘lik satınalma malzemelerine 3.500 TL satın alma emeği eklemek toplam TL 4.000 satın alma maliyeti havuzu
Ve ekipman amortismanında 3.000 TL ‘a 7.000 TL elektrik maliyeti eklemek toplamda 10.000 TL’lik ekipman maliyet havuzu

Daha sonra, her havuzun ilgili maliyet sürücüsüne bölünmesi ile her bir maliyet havuzu için uygulama oranı hesaplanmalıdır:

3.500 TL işçilik havuzu toplam ÷ (500 saat Uygulama A + 700 saat Uygulama B) = 2.92 TL işçilik başvuru oranı
9.500 TL fabrika maliyet havuzu toplam ÷ (5.000 feet kare Uygulama A + 2.000 feet kare Uygulama B) = 1.36 TL fabrika başvuru oranı
4.000 TL satın alma maliyet havuzu toplam ÷ (75 satınalma siparişleri Uygulama A + 45 satınalma siparişleri Uygulama B) = 33.33 TL satın alma başvuru oranı
TL 10.000 ekipman maliyet havuzu toplam ÷ (350 makine saati Uygulama A + 450 makine saati Uygulama B) = 12.50 TL ekipman uygulama oranı

Son olarak, uygulama oranları, her bir uygulama için maliyet sürücüsü ile çarpılmalı ve her birine tahsis edilen toplam üretim yükünü elde etmek için birlikte eklenmelidir. Yukarıdaki başvuru oranları iki ondalık basamağa yuvarlanmıştır. Aşağıdaki hesaplamalar yuvarlama farklılıklarını ortadan kaldırmak için tam uygulama oranlarını kullanır.

Uygulama A

(2.92 TL iş başvurusu oranı x 500 doğrudan çalışma saati) + (1.36 TL fabrika başvuru oranı x 5.000 feet kare) + (33.33 TL satın alma başvuru oranı x 75 satın alma siparişi) + (12.50 TL ekipman uygulama oranı x 350 makine saati) = 15.120 TL genel Uygulama A’ya

Uygulama B

(2.92 TL iş başvurusu oranı x 700 doğrudan çalışma saati) + (1.36 TL fabrika başvuru oranı x 2.000 feet kare) + (33.33 TL satın alma başvuru oranı x 45 satın alma siparişi) + (12.50 TL ekipman uygulama oranı x 450 makine saati) = 11.880 TL genel Uygulama B

Hesaplamaların tamamlanmasının ardından Rio Group LLC’ye Uygulama A’ya 15,120 TL genel gider ve Uygulama B’ye 11,880 TL genel gider tahsis etmesini söyleyebileceksiniz.

Analiz

Geleneksel maliyetleme yöntemi, Uygulama A’ya 11.250 TL genel gider ve B Uygulama’ı 15.750 TL genel gider tahsisiyle sonuçlanır.
Faaliyet tabanlı maliyetleme yöntemi, Uygulama A’ya 15.120 TL genel gider ve Uygulama B’ye 11.880 TL genel gider tahsis edilmesiyle sonuçlanır.

Bu rakamlarla gösterildiği gibi, geleneksel maliyetleme yöntemi, Uygulama A’ya 3.870 TL genel giderlerin eksik tahsisine ve aynı miktarda Uygulama B’ye aşırı tahsise yol açmaktadır. Faaliyet tabanlı maliyetleme kullanarak, Zeka Grup A.Ş daha fazlasını yapabilecektir. uygulamalarını doğru bir şekilde fiyatlandırın ve her uygulamanın kâr sağlayıp sağlamadığını belirleyin.

İlgili Makale: Değişken Maliyetleme: Yöntem, Formül ve Avantajlar

Makale Özeti

Ürün maliyetleme, bir ürünün üretimi ile ilgili iş giderlerini belirleme işlemidir. İşletme giderleri, ürünlerin imalatında katlanılan maliyetlerdir ve doğrudan bir ürünle ilişkilendirilebilecek maliyetler olan doğrudan maliyetleri ve bir ürünle doğrudan ilişkilendirilemeyen maliyetler olan genel üretim maliyetlerini içerir. İmalat genel maliyetleri, dolaylı maliyetler olarak da bilinir.

Geleneksel maliyetleme sistemleri, toplam dolaylı maliyetleri, farklı ürünlere genel gider tahsis etmek için kullanılacak bir oran elde etmek için bir maliyet sürücüsüne bölerek üretim maliyetini tahsis ederken, faaliyete dayalı maliyetlendirme sistemleri, birkaç farklı maliyet havuzuna dolaylı maliyetler atayarak üretim maliyetini tahsis eder. Maliyet kalemi katlanılan maliyetlerin miktarını kontrol eden bir faaliyettir. Maliyet havuzları, bireysel dolaylı maliyet gruplarıdır.

Etkinlik tabanlı maliyetleme, geleneksel maliyetlemeden daha karmaşıktır, ancak birden çok maliyet sürücüsü kullanıldığından daha doğru genel gider tahsisi sağlar. Bu, bir ürünün aşırı veya düşük maliyetli olma riskini azaltır.

Anahtar terimler

Ürün maliyetleme – bir ürünün üretimi ile ilgili iş giderlerini belirleme süreci

Doğrudan maliyetler – Bir ürünün üretimi sırasında, o ürüne doğrudan tahsis edilebilecek maliyetler

Genel üretim maliyetleri – bir ürünün üretimi sırasında doğrudan o ürüne tahsis edilemeyen diğer tüm masraflar

Dolaylı maliyetler – genel üretim maliyetleri için başka bir terim

Geleneksel maliyetleme sistemleri – toplam dolaylı maliyetleri bir maliyet sürücüsü ile farklı ürünlere ek yükü tahsis etmek için kullanılacak bir oran elde etmek suretiyle bölerek üretim yükünü dağıtan sistemler

Maliyet sürücüsü – gerçekleşen maliyet miktarını kontrol eden bir etkinlik

Faaliyet tabanlı maliyetleme sistemleri – birkaç farklı maliyet havuzuna dolaylı maliyetler tahsis ederek daha sonra farklı maliyetlere tahsis etmek için kullanılabilecek birkaç farklı oran elde etmek için her bir maliyet havuzunu ilişkili maliyet sürücüsüne bölerek üretim maliyetini tahsis eden sistemler

Maliyet havuzu – bir grup bireysel maliyet

İlgili Akademik Makaleler: